Nieuwe vraagstukken
In de programma’s voor de algemene verkiezingen in 2017 moet staan welke kant de partijen op willen met bijvoorbeeld de belasting op arbeid of met de vergroening van het stelsel. Maar ook hoe moet worden omgegaan met de vervagende grens tussen consument en producent.
‘Er liggen talrijke nieuwe vraagstukken waar de politiek veel te weinig naar heeft gekeken vanuit fiscaal oogpunt’, zegt Leo Stevens, de éminence grise van de Nederlandse belastingwereld. ‘Hoe ga je vanuit de fiscaliteit bijvoorbeeld om met de circulaire economie? De afstand tussen producent en consument wordt steeds kleiner. Hoe houdt de Belastingdienst zicht op mensen die hun huis verhuren via Airbnb of zelf elektriciteit opwekken en een deel van de stroom terugleveren aan het netwerk? We moeten er bij politieke partijen op aandringen dat ze met oplossingsrichtingen komen. Ze mogen niet de kans krijgen fundamentele aanpassingen te ontwijken.’
Herstel geloofwaardigheid
Volgens de emeritus hoogleraar fiscale economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam dient de geloofwaardigheid van het belastingstelsel te worden hersteld, zowel in morele als in technische zin.
‘Voor het gevoel van rechtvaardigheid is de menselijke maat belangrijk. De belastinginspecteur moet aanspreekbaar zijn en zijn uitleg van de wet kunnen verantwoorden. Toepassing van de wet mag niet louter de uitkomst van een computerprogramma zijn. Niemand is gediend met het opleggen van hoge boetes wegens een pietluttige termijnoverschrijding die de rechter dan vervolgens moet terugdraaien.’
Om het technische gezag van de Belastingdienst te herwinnen, dient de politiek meer rekening te houden met uitvoeringsproblemen door de beslissingen die zij neemt, stelt de wetenschapper. ‘Nu wordt de uitvoering te makkelijk over de schutting gegooid’, zegt hij.
Hervormingen
In 2009 begon het weer te kriebelen op het ministerie van Financiën, acht jaar nadat VVD-minister Gerrit Zalm en PvdA-staatssecretaris Willem Vermeend hun ‘Belastingherziening 21ste eeuw’ succesvol hadden afgerond met de introductie van drie boxen in de inkomstenbelasting.
Ondertussen ligt de eerste verkenning van de commissie-Van Weeghel al weer zes jaar op de plank. Daarna volgde nog de commissie-Van Dijkhuizen, die met concrete hervormingsideeën kwam. Een late poging van staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën om daar nog iets van om te zetten in wetgeving, liep vorig jaar stuk op verdeeldheid in het parlement. Belastinghervormingen moeten in een regeerakkoord staan om kans van slagen te hebben, waarschuwt het Centraal Planbureau.
Belastingdruk
Haagse topambtenaren signaleerden deze week dat het Nederlandse belastingstelsel onnodig verstorend werkt op de keuzes van burgers en bedrijven. Zij stellen onder meer voor de hypotheekrenteaftrek versneld af te bouwen, de zelfstandigenaftrek af te schaffen en de opbrengsten uit de btw te verhogen.
De ongelijke behandeling van werknemers in loondienst en zelfstandigen zonder personeel staat ook met stip op één bij fiscalisten om te worden aangepakt. ‘Het verkleinen van het verschil in belastingdruk is van groot belang’, zegt Peter Kavelaars, hoofd van de wetenschappelijke afdeling van Deloitte en hoogleraar fiscale economie in Rotterdam.
Zzp’ers betalen minder inkomstenbelasting in de veronderstelling dat zij zelf voor hun pensioen sparen en zich verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. In de praktijk blijven oudedagsvoorziening en verzekering vaak achterwege en wordt de zelfstandigenaftrek gebruikt om te concurreren met werknemers in loondienst.
‘Politiek moet iets doen’
Koen Caminada, hoogleraar sociale en fiscale regelgeving aan de Universiteit Leiden, meent dat de zelfstandigenaftrek en de aftrek voor midden- en kleinbedrijf in combinatie met de fiscale behandeling van directeuren-grootaandeelhouders dient te worden aangepast. Per saldo zal dit leiden tot een minder fiscaal vriendelijke behandeling, meent hij. Maar daar hoort een nuance bij. Caminada: ‘Dit probleem gaat vooral over hoe we de onderkant van de arbeidsmarkt organiseren. Hoe ga je om met vast en flexibel? Dat kun je niet alleen fiscaal aanvliegen. De politiek moet hier iets aan doen, maar ik verwacht niet dat dit gebeurt. Daarvoor liggen de meningen te ver uiteen.’
Zowel Kavelaars als Caminada vindt dat de uit hand gelopen inkomensafhankelijke toeslagen weer binnen de perken moeten worden gebracht. Het CPB signaleert echter dat afschaffen van met name huurtoeslag en kindgebonden budget nauwelijks mogelijk is zonder forse koopkrachtverliezen.
Belastingverschuiving
Over het uitgangspunt van een belastinghervorming bestaat brede consensus: de lasten op arbeid moeten omlaag. Een betekenisvolle verlaging kan slechts voor een deel worden gecompenseerd met hogere lasten op vermogen. Dus moet ook de belasting op consumptie omhoog. Het lage btw-tarief kan omhoog, vrijstellingen kunnen worden geschrapt en bij de bestrijding van carrouselfraude met omzetbelasting valt nog veel te winnen.
De verschuiving van belasting op arbeid naar consumptie vormde de kern van Wiebes hervormingsvoorstellen. Wat ontbrak, was een stevige verankering in het regeerakkoord.
Bron: fd